Ο πολιτισμός, η οικονομική κρίση, τα σημερινά έθιμα και άλλα πολλά καλούδια δια στόματος Νίκου Πλακίδα στο ontherecord.gr!
Πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους «φύλακες» της παράδοσης και τους «φάρους» πολιτισμού μας με πανελλαδική αλλά και, σε πολλές περιπτώσεις, παγκόσμια εμβέλεια.
Ο Νίκος Πλακίδας γεννήθηκε το 1965 στην Κατοχή Μεσολογγίου και από μικρό παιδί έδειξε την αγάπη του για την λαϊκή παράδοση της Αιτωλοακαρνανίας και κατ’ επέκταση της Ελλάδος.
Από τα εφηβικά του χρόνια, άρχισε να μαζεύει αυθεντικές φορεσιές, να μελετά τον τρόπο κατασκευής τους, αλλά και να πρωτοστατεί σε έθιμα του τόπου, πανηγύρια και παραδοσιακές γιορτές.
Έτσι, εγκατέλειψε από μικρός το σχολειό και τα «γράμματα» και αφού δούλεψε για λίγο σιδεράς και σε συνεργείο αυτοκινήτων, τελικά για εκείνον μονόδρομος ήταν η τέχνη της βελονιάς που σήμερα τείνει να εκλείψει.
Άρχισε σιγά-σιγά να στήνει το εργαστήρι του, όπου με το μεράκι του και την αγάπη του για την ελληνική φορεσιά, έχει κερδίσει εκ του αποτελέσματος τον σεβασμό και τον θαυμασμό τόσο από διάφορα μέρης της Ελλάδος, όσο και από Έλληνες ομογενείς.
Παρεμπιπτόντως, έχει ταξιδέψει σε 22 χώρες ενώ έχει εκθέσει σε 18 χώρες, όπου υπάρχει έντονο ελληνικό στοιχείο και φιλελληνισμός. Επίσης, συνεργάζεται με λαογραφικά μουσεία, συλλέκτες, λαογράφους, το Θέατρο «Δόρα Στράτου» και Λύκεια των Ελληνίδων.
Στην Αιτωλοακαρνανία μετρά αρκετές φορεσιές: τη βλάχικη Αιτωλοακαρνανίας που φοριέται σε έξι βλαχόφωνα χωριά κι έχει όλα τα κομμάτια κεντημένα, τη λιτή πλατανιώτικια στην ορεινή Ναυπακτία, τις Σαρακατσάνες φερμένες από την Ευρυτανία, τις στολές του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού.
Σήμερα, ο Νίκος Πλακίδας είναι ένας από τους λίγους ελληνοράπτες: ράβει δηλαδή παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές, ενώ κατασκευάζει κοσμήματα γι’ αυτές, όπως και αντίγραφα από όπλα και γιαταγάνια. «Είμαστε 6-7 σε όλη την Ελλάδα. Υπάρχουν βέβαια και εκατοντάδες κομπογιαννίτες» δηλώνει με κατηγορηματικό ύφος.
Μια βόλτα από το μοναδικό εκθεσιακό χώρο και το βεστιάριο με φορεσιές, κοσμήματα και υποδήματα από όλη την Ελλάδα θα σας πείσει για το μεγαλείο αυτού του ανθρώπου.
Προς το παρόν, απολαύστε τον Νίκο Πλακίδα από τα λεγόμενά του…
Τόσα χρόνια μέσα στην παράδοση, στον πολιτισμό, στην λαογραφία. Νιώθεις γεμάτος;
«Καταρχήν είμαι αγράμματος. Τετάρτη Δημοτικού, Πέμπτη, Παρασκευή, Σαββάτο, σχόλασε (γέλια). Κοιτάξτε, όσα έμαθα ήταν αρχικά από αγάπη και στη συνέχεια ήρθε η πείρα. Όταν κάτι το αγαπάς πραγματικά, θα σε αγαπήσει και αυτό. Η παράδοση είναι μια επιστήμη ολόκληρη, η λαογραφία είναι μια άλλη επιστήμη που δεν την ξέρω. Πάντως νιώθω γεμάτος από εμπειρίες, γνωριμίες και συναισθήματα».
Πως κρίνεις από την σκοπιά σου τη νέα γενιά; Μπορεί να επωμιστεί την ευθύνη της διαφύλαξης των παραδόσεων και των εθίμων;
«Η αλήθεια είναι ότι η νέα γενιά ψάχνεται. Σε όλη την Ελλάδα έχω βρει αξιόλογους συλλόγους με νεανικούς πυρήνες. Νέοι ανθρώποι, κορίτσια ή αγόρια που δείχνουν να ενδιαφέρονται και να ασχολούνται ενεργά στις δραστηριότητες. Το ίδιο φαινόμενο παρατήρησα και στο εξωτερικό, με εικοσάχρονα παιδιά να γνωρίζουν λεπτομέρειες για τη κατασκευή της φορεσιάς, για έθιμα, τραγούδια και χορούς. Δεν μου αρέσει η καταστροφολογία, πιστεύω στη νεολαία».
Ο Νίκος Πλακίδας στην υποδοχή του εργαστηρίου του
Τηρούνται τα έθιμα; Είσαι ικανοποιημένος;
«Τώρα, αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Τα ήθη και τα έθιμα τα κρατούμε, αλλά λίγο αλλοιωμένα. Το φολκλόρ, το θεαθήναι και η προσωπική προβολή μας οδηγούν στην αυτοκαταστροφή. Έχουμε χαλάσει αρκετά τις φορεσιές, τις μουσικές, τους χορούς. Και στο λέει ένας άνθρωπος που από μικρός έχει γυρίσει σε όλα τα πανηγύρια και έχει ακούσει βαριά ονόματα που τα περισσότερα δεν βρίσκονται πλέον ανάμεσά μας. Το ίδιο και με τις φορεσιές, όσο πάνε και χαλάνε συγκριτικά με το παρελθόν. Κάπως έτσι και τα έθιμα. Έχω ένα μέτρο σύγκρισης και πιστεύω ότι αν και τα τηρούμαι, τα έχουμε πετσοκόψει. Παραδείγματος χάρη, εάν εγώ κάνω μια μικρή παρέμβαση σε ένα αντίγραφο ενός παλιού κοσμήματος, τότε θα έχω αλλοιώσει την ιστορία του. Εάν ο επόμενος κάνει ακόμη μια παρέμβαση στο μέλλον, τότε φαντάζεστε ότι δεν θα έχει καμία ομοιότητα το νέο κόσμημα με την αρχική μορφή του. Κάπως έτσι αλλοιώνονται ολόκληρες παραδόσεις και γενιές».
Σε βλέπουμε, κάθε χρόνο να δεσπόζεις στις Γιορτές Εξόδου. Είναι πανελληνίως ένα βαρυσήμαντο μνημόσυνο για τους Έλληνες αγωνιστές, είσαι ευχαριστημένος από τη συμμετοχή;
«Η αλήθεια είναι ότι κάθε χρόνο μαζεύεται πολύς κόσμος, αλλά η ποιότητα συνεχώς κατρακυλά στο θέμα του ντυσίματος. Είδα, φέτος (σ.σ. 2017), δηλαδή στη πομπή που είναι το αποκορύφωμα των Γιορτών Εξόδου κάποιους να φοράνε σπορτέξ ή αυτοσχέδιες φορεσιές. Έτσι δεν σεβόμαστε τον εαυτό μας και ούτε τιμάμε τους αγωνιστές. Αυτό δεν είναι παρέλαση, είναι καρναβάλι. Εγώ έχω χάσει τον ενθουσιασμό μου των παλαιών χρόνων, συμβολικά συμμετέχω και σιγά σιγά αποσύρομαι, πρέπει τα νέα παιδιά να πάρουν την σκυτάλη».
Ο «καπετάνιος» του Μεσολογγίου
Ποιο σημείο της Ελλάδας θα ξεχώριζες για το ζήλο του προς την παράδοση;
«Το λέω, το χαίρομαι και τους βγάζω το καπέλο. Η Όλυμπος Καρπάθου».
Βλέπουμε ότι ασχολείσαι με καταγραφές ιστοριών και τραγουδιών από ηλικιωμένους. Είναι το χόμπι σου ή σκέφτεσαι να τα εκμεταλλευτείς κάπως;
«Ναι, ασχολούμαι στον ελεύθερο χρόνο μου, χωρίς να έχω ιδιαίτερες γνώσεις. Το κάνω με μεράκι χωρίς κάποια σκοπιμότητα. Μαθαίνω από γιαγιάδες και παππούδες, είναι πανεπιστήμια. Έχω καταγράψει πάρα πολλά μοιρολόγια και όταν τα ακούω καμία φορά μου θυμίζουν τα παιδικά μου χρόνια. Δεν είμαι και μικρός, θυμάμαι την γιαγιά μου να μοιρολογά. Είναι μια μικρή αναδρομή στο παρελθόν για μένα».
Μια γιαγιά που σε ανατρίχιασε;
«Είναι μια γιαγιά που παρά τα προβλήματα υγείας και τα οικονομικά, δεν το βάζει κάτω και το τραγούδι δίνει και παίρνει στο σπιτικό της».
Στην εκπομπή του Γρηγόρη Αρναούτογλου (αριστερά), με τον Έλληνα παρουσιαστή στη Γαλλία Νίκο Αλιάγα (δεξιά)
Ανέφερες πριν τα πανηγύρια και τους οργανοπαίχτες και γενικά έχεις ακούσει και καταγράψει πολλούς μουσικούς του παρελθόντος. Η Αιτωλοακαρνανία έχει παράδοση στη μουσική, σήμερα σε ικανοποιεί το επίπεδο των μουσικών και η διασκέδαση στα πανηγύρια;
«Κάποτε, η Αιτωλοακαρνανία είχε τις καλύτερες δημοτικές κομπανίες και σήμερα αδυνατούμε να βρούμε ένα κλαρίνο να παίξει σε μια χαρά ή πρέπει πληρώσουμε αδρά για να φέρουμε μουσικό. Τώρα, για τα πανηγύρια ασχολίαστο».
Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας από όπου κατάγεσαι έχει δυνατότητες γενικά;
«Στην Αιτωλοακαρνανία υπάρχουν ανεκμετάλλευτες ομορφιές που δεν είναι ευρέως γνωστές. Διάσπαρτα στο νομό υπάρχουν εκατοντάδες στολίδια, όπως καταρράκτες, γιοφύρια και κυρίως καταπληκτικοί και φιλόξενοι άνθρωποι με ενδιαφέρουσες ιστορίες. Έχουμε βέβαια και όμορφα έθιμα που τα παρατάμε και δεν τα προβάλλουμε όπως θα έπρεπε».
Έχεις ταξιδέψει σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ποιες είναι οι εικόνες που σου έχουν μείνει χαραγμένες, τι κρατάς από αυτά τα ταξίδια;
«Έχω ταξιδέψει σε 22 χώρες. Χαρακτηριστικά, θυμάμαι το 2001 όταν ήμουν στο αεροδρόμιο και αναχωρούσα από την Αυστραλία όπου πήγα για μια έκθεση φορεσιών. Δάκρυσα με τον αποχαιρετισμό που μου επιφύλαξαν περίπου είκοσι Έλληνες ομογενείς, αυτό λεει πολλά. Επίσης, στον Καναδά, άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, αρκετά συγκινημένοι που έβλεπαν τα ρούχα που φορούσαν νέοι, ερχόντουσαν και με αγκάλιαζαν για την ανάμνηση που τους «ζωντάνεψα». Μιλούσαμε με τις ώρες για τις εμπειρίες του και τα έθιμα πριν φύγουν για το μεγάλο ταξίδι. Δεν θα ξεχάσω, ακόμη, νέους τρίτης γενιάς οι οποίοι «διψούσαν» για να μάθουν λεπτομέρειες σχετικά με τις φορεσιές και τις ιδιαιτερότητές τους».
Πόσο σε έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση και γενικά την παράδοση;
«Κοιτάξτε όταν ο άλλος δεν έχει να βάλει πετρέλαιο στο σπίτι, να ψωνίσει ή να στείλει το παιδί του φροντιστήριο, δύσκολα θα ράψει μια δική του στολή και δύσκολα θα στείλει το παιδί του να μάθει χορό. Πράγματι, η παράδοση έχει επηρεαστεί αρκετά, όσο όλοι οι χώροι και η Ελλάδα γενικότερα».
Πιστεύεις ότι η οικονομική κρίση έφερε την πνευματική καθίζηση; Ή μήπως η πνευματική και κοινωνική κρίση έφερε την οικονομική κατάρρευση;
«Η πνευματική κρίση έφερε την οικονομική κατάρρευση».
Φταίνε τελικά οι πολιτικοί; Εμείς; Ή και οι δυο;
«Φταίμε εμείς που τους ψηφίζουμε και τους ανεχόμαστε. Κοιμόμαστε».
Ζεις σε χωριό, την Κατοχή, και βιώνεις από πρώτο χέρι τα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας. Τι πρέπει να αλλάξει;
«Να αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι».
Αν μπει κανείς στο εργαστήριο σου χάνεται! Αν επιτρέπεται, πόσες φορεσιές έχεις στη διάθεσή σου;
«Έχω περίπου στις 1.200 φορεσιές ανδρικές, γυναικείες, παιδικές από διάφορα μέρη της Ελλάδος. Γνήσιες, αυθεντικές που ραφτήκανε από γυναίκες για να τις φορέσουν μια φορά στη ζωή τους: Όταν θα γίνουν νύφη! Μερικές βέβαια τις φορούσανε ένα χρόνο μέχρι να κάνουνε παιδιά. Έχω επίσης και πολλά αντίγραφα που κρατάω. Από το κόσμημα μέχρι τη φορεσιά για μένα είναι όλα σημαντικά. Και το απλό και το φορτωμένο σε κέντημα έχει τη δική του ξεχωριστή ιστορία».
Η λεπτομέρεια, το μεράκι, το έντονο παρελθόν και η ανυπέρβλητη προσφορά κυριαρχούν στο εργαστήρι λαϊκών φορεσιών και κοσμημάτων του Νίκου Πλακίδα
Ποιοι άνθρωποι σε βοήθησαν στο διάβα σου;
«Με βοήθησε ο Γεώργιος Κώνστας από τη Γουριά στην δημιουργία των κοσμημάτων. Βέβαια, και άλλοι άνθρωποι που δεν θα τους πω γιατί φοβάμαι μη ξεχάσω κάποιον. Όμως είχα και εμπόδια στον δρόμο μου. Αλλά κι αυτά τα εμπόδια που μου βάλανε κάποιοι, καλό μου έκαναν. Α, να μη ξεχάσω να πω ότι με βοηθήσανε πάρα πολύ από το θέατρο ελληνικών χωρών Δόρα Στράτου».
Το οποίο θέατρο ελληνικών χωρών «Δόρα Στράτου» έχει διοργανώσει εκδηλώσεις προς τιμήν σου. Επίσης, σε έχει τιμήσει η UNESCO, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και διάφοροι συλλόγοι ανά την Ελλάδα. Όλα αυτά τι σημαίνουν για σένα;
«Όταν το θέατρο ελληνικών χωρών «Δόρα Στράτου» που λειτουργεί 64 χρόνια, με 2.500 αυθεντικές φορεσιές, δηλαδή ο ναός της παράδοσης και του χορού, με τιμά είναι τεράστια ικανοποίηση για μένα. Ακόμη, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός της UNESCO, το τμήμα χορού της, που εδρεύει στο Παρίσι, κάνει εκδήλωση στην Αθήνα για να με τιμήσει, δεν είναι λίγο. Δεν καβαλώ το καλάμι, αλλά νιώθω ότι υπάρχει έργο και αυτοί που ξέρουν το αναγνωρίζουν».
Ο Νίκος Πλακίδας με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (1985-1990) Χρήστο Σαρτζετάκη
Είσαι μετριόφρων, αλλά η αλήθεια είναι έχεις πανελλαδική εμβέλεια. Πως θέλεις να σε θυμάται ο κόσμος; Ο Πλακίδας που…
«Ο Πλακίδας που μας έραψε τα ρούχα. Και που φορούσε την ελληνική φορεσιά, πιο πολύ από τα ρούχα του. Αυτό. Τίποτα άλλο».
Στριφογυρίζει στο μυαλό σου τι θα γίνουν όλα αυτά τα πράγματα όταν φύγεις;
«Να σου πω την αλήθεια, ναι! Δε βλέπω όρεξη από κανέναν να μάθει τη τέχνη και να υποστηρίξει όλο αυτό το δημιούργημα. Είναι κάτι που με λυπεί και με προβληματίζει. Το μόνο θετικό είναι ότι κάνω συζητήσεις το τελευταίο διάστημα για να τα αξιοποιήσουμε με κάποιο τρόπο».
Τι θες να πεις στους φίλους αναγνώστες που διάβασαν τα λεγόμενά σου;
«Αγάπη για την παράδοση και φυσικά την πατρίδα».