Στο Brexit… έκατσε η μπίλια του βρετανικού δημοψηφίσματος το οποίο πήρε ποσοστό 51,9% έναντι 48,1% του Bremain…
Συγκεκριμένα, η πλειοψηφία των 33 εκατομμύρια Βρετανών που προσήλθαν στις κάλπες για το ιστορικό – όπως αποδεικνύεται – δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση επέλεξαν το Brexit που φέρνει πλέον αλυσιδωτές εξελίξεις τόσο στο νησί, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με καταμετρημένο το 100% των ψήφων υπέρ του Brexit τάχθηκαν 17.410.742 ή το 51,9% των ψηφισάντων, ενώ υπέρ του Bremain τάχθηκαν 16.141.242 ή το 48,1% των ψηφισάντων.
Έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισαν Ουαλία και το συντριπτικό κομμάτι της Αγγλίας ενώ Σκωτία, Βόρειος Ιρλανδία και Λονδίνο ψήφισαν για την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ.
Το αποτέλεσμα έχει προκαλέσει παγκόσμιο σεισμό με πρώτα «θύματα» τις χρηματιστηριακές αγορές και τη στερλίνα που καταγράφουν εντυπωσιακή «βουτιά» από τη στιγμή που διεφάνη ότι το Brexit θα είναι αυτό που θα κυριαρχήσει στο βρετανικό δημοψήφισμα.
Μετά την επικράτηση των υποστηρικτών της εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση πλέον δημιουργούνται ερωτήματα ακόμα και για την υπόσταση της Μεγάλης Βρετανίας καθώς η ηγέτης της Σκωτίας ζήτησε εμμέσως ξανά δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία.
Καταρρέουν οι αγορές
«Βουτιά» για τις ασιατικές αγορές με τον Nikkei να υποχωρεί 8% στις 14.947 μονάδες, έχοντας αρχικά ξεκινήσει υψηλότερα καθώς διαφαινόταν νίκη της παραμονής.
Ο όγκος συναλλαγών είναι κατά 18% υψηλότερος από το μέσο όρο 30 ημερών.
Ανάλογη εικόνα και στα υπόλοιπα ασιατικά χρηματιστήρια που καταγράφουν απώλειες 3%-4%. Το δολάριο υποχωρεί κάτω από το 100 έναντι του γεν, τα futures του Dow υποχωρούν κατά 600 μονάδες, η στερλίνα βρίσκεται σε χαμηλό 30 ετών και οι επενδυτές συρρέουν στα επενδυτικά καταφύγια όπως ο χρυσός.
Σε ελεύθερη πτώση τα futures του βρετανικού FTSE 100, ο οποίος έφθασε να υποχωρεί κοντά στο 6%, ενώ ανάλογα δραματική πορεία ακολουθούν και τα futures του Dow Jones με απώλειες που έφθασαν στις 400 μονάδες.
Η επόμενη μέρα
Η συνθήκη της Λισαβόνας που ισχύει από 1/12/2009 προβλέπει όλα τα βήματα που θα πρέπει να γίνουν ώστε μία χώρα μέλος της ΕΕ να αποχωρήσει από την Ένωση.
1. Κάθε κράτος μέλος μπορεί να αποφασίσει να αποχωρήσει από την Ένωση, σύμφωνα με τους εσωτερικούς συνταγματικούς του κανόνες 4.2
2. Το κράτος μέλος που αποφασίζει να αποχωρήσει γνωστοποιεί την πρόθεσή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (σημ.: Συμβούλιο Κορυφής).
3. Υπό το πρίσμα των προσανατολισμών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Ένωση προβαίνει σε διαπραγματεύσεις και συνάπτει με το εν λόγω κράτος συμφωνία που καθορίζει τις λεπτομερείς ρυθμίσεις για την αποχώρησή του, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο των μελλοντικών του σχέσεων με την Ένωση.
4. Η διαπραγμάτευση της συμφωνίας αυτής γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 218, παράγραφος 3, της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σημ.: περιγράφει το πώς γίνονται οι διαπραγματεύσεις για σύναψη συμφωνιών μεταξύ ΕΕ και τρίτου κράτους ή με Διεθνείς Οργανισμούς).
5. Η συμφωνία συνάπτεται εξ ονόματος της Ένωσης από το Συμβούλιο (σημ.: εννοεί το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή των Υπουργών, εδώ το ECOFIN), το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία (σημ.: υπονοεί άρθρο 16 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το άρθρο 238 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης), μετά από την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 4.3
6. Οι Συνθήκες παύουν να ισχύουν στο εν λόγω κράτος από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της συμφωνίας αποχώρησης ή, ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, δύο έτη μετά τη γνωστοποίηση που μνημονεύεται στην παράγραφο 2 (4.2), εκτός εάν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σε συμφωνία με το εν λόγω κράτος μέλος, αποφασίσει ομόφωνα την παράταση της προθεσμίας αυτής 4.4
7. Για τους σκοπούς των παραγράφων 2 (4.2) και 3 (4.3), το μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου που αντιπροσωπεύει το αποχωρούν κράτος μέλος δεν συμμετέχει ούτε στις συζητήσεις ούτε στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ή του Συμβουλίου που το αφορούν. Η ειδική πλειοψηφία ορίζεται βάσει του άρθρου 238,παράγραφος 3, στοιχείο β), της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4.5 Εάν το κράτος που αποχώρησε από την Ένωση ζητήσει την εκ νέου προσχώρησή του, η αίτησή αυτή υπόκειται στη διαδικασία του άρθρου 49 (σημ. υπονοεί το άρθρο 49 της ΣτΛ που αφορά στην αίτηση κράτους για προχώρηση την ΕΕ).
Τι θα γίνει με τους Έλληνες φοιτητές
Εως το 2015 οι Ελληνες συνέθεταν την πέμπτη κατά σειρά πολυπληθέστερη ομάδα αλλοδαπών σπουδαστών στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Βρετανίας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία για το ακαδημαϊκό έτος 2014-15, στα βρετανικά πανεπιστήμια εγγράφηκαν 10.130 Ελληνες φοιτητές, σχεδόν όσοι ήταν και οι Ιταλοί συνάδελφοί τους. Δεδομένης της πληθυσμιακής διαφοράς των δύο χωρών (Ελλάδα: 11 εκατομμύρια κάτοικοι, Ιταλία: 60 εκατομμύρια), το μέγα πλήθος των Ελλήνων σπουδαστών συνιστά πειστήριο του μαγνητισμού που ασκούν τα βρετανικά ΑΕΙ στους συμπατριώτες μας. Σε μια κατά προσέγγιση εκτίμηση, το σύνολο των Ελλήνων σπουδαστών (και πανεπιστημιακών λειτουργών διαφόρων βαθμίδων) υπολογίζεται σε περίπου 35.000 άτομα – αν και δεν είναι εξακριβωμένο πόσοι παραμένουν ή έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα.
Οι συνέπειες της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. για τους Ελληνες φοιτητές και τις οικογένειές τους θα γίνουν άμεσα αντιληπτές αν αρχίσει να υλοποιείται στην πράξη η διαφοροποίηση ανάμεσα στους αυτόχθονες Βρετανούς και τους αλλοδαπούς. Δεν αποκλείεται καθόλου ότι ύστερα από το Brexit οι Ελληνες σπουδαστές θα θεωρούνται «overseas students», δηλαδή απλώς ξένοι, προερχόμενοι από χώρες εκτός των βρετανικών νήσων και άρα δεν θα έχουν συμμετοχή στα προνόμια των «home students», δηλαδή εκείνων που σπουδάζουν στην πατρίδα τους, τη Βρετανία. Σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία έως σήμερα ανήκουν οι γηγενείς Βρετανοί και οι υπήκοοι χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εφόσον η ανώτατη παιδεία στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι μόνο κατ’ εξαίρεση δωρεάν -καίτοι κρατικά επιχορηγούμενη- για τους «home students» όπως και για κάθε Ελληνα ή Ευρωπαίο φοιτητή από την Ε.Ε., τα δίδακτρα κατά προσέγγιση είναι της τάξης των 11.500 ευρώ ετησίως. Για τους «overseas» ή «international students» το ποσό αυτό είναι αυξημένο κατά περίπου 6.000 ευρώ.
Μολονότι οι διαβαθμίσεις είναι σχεδόν ατελείωτες, αναλόγως της πολιτικής κάθε πανεπιστημίου στο Λονδίνο, στην κεντρική Αγγλία, στη Σκοτία κ.λπ., η διαφορά στα δίδακτρα αποτυπώνει το πόσο μπορεί να κοστίσει το Brexit στους φοιτητές που δεν έχουν βρετανική υπηκοότητα. Αλλά αρκεί μόνο ο αποκλεισμός των Ελλήνων φοιτητών από τη δυνατότητα να λάβουν δάνειο για να φανούν άμεσα οι αρνητικές συνέπειες του Brexit. Με το υψηλό κόστος ζωής στη Βρετανία, οι περισσότεροι σπουδαστές βασίζονται στα φοιτητικά δάνεια προκειμένου να ολοκληρώσουν τη φοίτησή τους. Σαν κοινοί «αλλοδαποί», χωρίς δικαίωμα λήψης δανείου και με αυξημένα δίδακτρα, οι Ελληνες φοιτητές δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τη Βρετανία.
Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Αριστείδης Μαδέλλης, υπεύθυνος του οργανισμού studiesinuk.net που αναλαμβάνει να διευκολύνει τις διαδικασίες για τους Ελληνες οι οποίοι επιθυμούν να σπουδάσουν στη Βρετανία, δηλώνει στο «ΘΕΜΑ»: «Οι Βρετανοί μάς έχουν διαβεβαιώσει εγγράφως ότι στην ουσία δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα αν στο δημοψήφισμα επικρατήσει το “ναι στο Brexit”».
Είναι αυτονόητο ότι οι φοιτητές αποτελούν μια σημαντική πηγή εσόδων για το βρετανικό κράτος, την οποία δεν θα θυσίαζε. Και είναι επίσης σαφές ότι, σε περίπτωση μεγάλης και απότομης αύξησης των διδάκτρων, οι ενδιαφερόμενοι να φοιτήσουν στη Βρετανία θα στραφούν σε άλλα πανεπιστήμια, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ ή οπουδήποτε αλλού. Με άλλα λόγια, οι παρενέργειες του Brexit στην εισαγωγή φοιτητών θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα των βρετανικών ΑΕΙ, καθαρώς από επιχειρηματική άποψη. Και δεν είναι διόλου τυχαίο το ότι ακόμη και μόνο η συζήτηση περί αποχώρησης από την Ε.Ε., καταρχήν, αποθαρρύνει τους σπουδαστές.
Πολυάριθμα δημοσιεύματα σε βρετανικά ΜΜΕ καταγράφουν την αρνητική τάση, μεταφέροντας δεδομένα από έρευνες και δημοσκοπήσεις. Και πέρα από την ποσοτική ζημιά, υπογραμμίζεται συχνά και η ποιοτική: Οι φοιτητές από χώρες της Ε.Ε. αντιπροσωπεύουν μόλις το 5% του συνόλου των προπτυχιακών σπουδαστών στα βρετανικά ΑΕΙ. Ομως, επειδή αυτοί είναι κατά κανόνα πιο επιμελείς και συνήθως διαθέτουν μεγαλύτερες δυνατότητες, σχεδόν όλοι σκοπεύουν να παραμείνουν στη Βρετανία για μεταπτυχιακά, έρευνα, επαγγελματική αποκατάσταση κ.λπ., συμβάλλοντας στην ενίσχυση της χώρας με πρώτης γραμμής επιστήμονες. Σε ό,τι αφορά το αμιγώς πρακτικό επίπεδο, η Βρετανία, ούτως ή άλλως, δεν συμμετέχει στην Ευρωζώνη, οπότε το Brexit δεν πρόκειται να επιφέρει καμία διαφορά σε ό,τι αφορά το συνάλλαγμα. Οι όποιες επιπτώσεις θα συναρτώνται με το πώς θα διαμορφωθεί η ισοτιμία ευρώ και λίρας στην εποχή μετά την απόσχιση.
Δυσκολίες για τους εργαζομένους
Το πιθανότερο είναι ότι θα καταστεί υποχρεωτική η βίζα για καθέναν από τους 1,6 εκατομμύρια αλλοδαπούς εργαζομένους. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Ιδρύματος Κοινωνικής Αγοράς (Social Market Foundation), το 88% των ξένων που απασχολούνται σήμερα στη Βρετανία δεν θα πληροί τα κριτήρια γι’ αυτή την άδεια εργασίας.
Ο κ. Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, θεωρεί ότι «για τους Ελληνες εργαζομένους στη Βρετανία τα πράγματα δυσκολεύουν – κι αυτό είναι κάτι που έχει ήδη δρομολογηθεί με τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τη Βρετανία. Οι συνθήκες είναι κιόλας λιγότερο ευνοϊκές για τους νέους μετανάστες από την Ελλάδα και την Ε.Ε. Για παράδειγμα δεν δικαιούνται πλέον το τρίμηνο επίδομα ανεργίας έως ότου βρουν δουλειά. Ενώ αν δεν έχουν βρει δουλειά εντός εξαμήνου, θα πρέπει να φύγουν αμέσως από τη χώρα. Η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη, όχι μόνο για κάθε Ελληνα που θα αναζητήσει εργασία, αλλά και για κάθε Ευρωπαίο πολίτη».
Οι συμπατριώτες μας που ζουν μόνιμα και εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 52.000 άτομα, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία τα οποία καλύπτουν το διάστημα έως το τέλος του 2014. Ωστόσο, η έξαρση του μεταναστευτικού ρεύματος από την Ελλάδα προς τη Βρετανία σημειώθηκε το 2015, όταν το Grexit και όχι το Brexit ήταν πιο κοντά από ποτέ. Περισσότεροι από 10.500 Ελληνες έλαβαν τον Εθνικό Αριθμό Ασφάλισης, τον βρετανικό ΑΜΚΑ, χωρίς τον οποίο δεν θα μπορούσαν να εργαστούν. Για τους ανθρώπους αυτούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων απέδρασαν από την Ελλάδα και ήταν διατεθειμένοι να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά για να επιβιώσουν, το Brexit είναι ένας νέος εφιάλτης.
Για τους Βρετανούς που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο
ΒΙΖΑ: Η πιο άμεση και ορατή συνέπεια θα γίνει αισθητή στην ελευθερία μετακίνησης των βρετανών πολιτών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αν μέχρι σήμερα αρκούσε ένα δελτίο ταυτότητας για την κυκλοφορία στη ζώνη Σένγκεν, ακόμη και αν το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μέλος της, η έξοδος από την Ενωση θα συνοδευθεί πλέον από την ανάγκη για τους βρετανούς πολίτες να είναι εφοδιασμένοι με βίζα στα ταξίδια τους στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Αυτή τη στιγμή, μόνο 44 από τις 219 χώρες επιβάλλουν τη βίζα στους βρετανούς πολίτες.
ΤΑΞΙΔΙΑ: Τα βρετανικά νοικοκυριά θα πρέπει να προβλέπουν στο εξής την εκταμίευση μεγαλύτερων ποσών για να περάσουν διακοπές στην ηπειρωτική Ευρώπη. Οχι μόνο διότι η πτώση της λίρας έναντι του ευρώ θα περιορίσει την αγοραστική τους δύναμη, αλλά επίσης και εξαιτίας της άρσης ισχύος κοινοτικών συμφωνιών που επιτρέπουν σε κάθε ευρωπαϊκή εταιρεία να λειτουργεί χωρίς περιορισμούς στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο.
«Η ενιαία αγορά επέτρεψε στη Ryanair να εισαγάγει την επανάσταση στα φτηνά ταξίδια στην Ευρώπη», υπενθύμιζε στα μέσα Μαΐου ο Μάικλ Ο΄Λίρι, γενικός διευθυντής της αεροπορικής εταιρείας.
Αμεσες συνέπειες θα υπάρξουν επίσης στα τέλη περιαγωγής των κινητών, που έχουν επίσης εναρμονισθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο ή στην υπαγωγή των βρετανών πολιτών στις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις περί αποζημιώσεων σε περίπτωση καθυστέρησης ή ματαίωσης μίας πτήσης.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: Εάν οι υποστηρικτές του Brexit έφεραν το θέμα της απασχόλησης των Βρετανών στο επίκεντρο της εκστρατείας τους, είναι πιθανόν ότι η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ενωση θα συνοδευθεί από την μετεγκατάσταση πολλών θέσεων εργασίας, κυρίως των μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων με έδρα το City του Λονδίνου.
Ηδη η JPMorgan έχει κάνει γνωστό ότι είναι πιθανόν να καταργήσει 1.000 έως 4.000 από τις 16.000 θέσεις εργασίας στη Βρετανία, η Morgan Stanley 1.000 από τις 6.000 και η Goldman Sachs τουλάχιστον 1.600.
Για τους Βρετανούς πολίτες που ζουν στην Ευρώπη
Το Brexit θα είναι όμως μεγαλύτερη σπαζοκεφαλιά για το 1,3 εκατομμύριο βρετανούς πολίτες που ζουν σε άλλες ευρωπαϊκές, κυρίως στην Ισπανία (319.000), την Ιρλανδία (249.000), τη Γαλλία (171.000) ή τη Γερμανία(100.000).
ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ: Αυτοί μπορεί να δουν τα εισοδήματά τους να καταρρέουν εξαιτίας της ισχυρής υποτίμησης της στερλίνας, γεγονός που είναι πιθανόν να κλονίσει τις επενδύσεις τους σε ακίνητα στις χώρες διαμονής τους.
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΥΓΕΙΑΣ: Αλλο πρόβλημα αφορά την ιατρική περίθαλψη των βρετανών πολιτών στην Ευρώπη. Μέχρι σήμερα, είχαν κάλυψη από το εθνικό σύστημα υγείας της χώρας διαμονής τους, στην Γαλλία για παράδειγμα, με την κάλυψη του βρετανικού συστήματος βάσει διμερούς συμφωνίας. Είναι πιθανόν ότι στο εξής θα απαιτείται άδεια εργασίας για τους ενεργούς βρετανούς πολίτες.
ΕΥΡΩΚΡΑΤΕΣ: Το επαγγελματικό μέλλον των εκατοντάδων εργαζομένων στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, κυρίως στις Βρυξέλλες, βρίσκεται πλέον στον αέρα. Ορισμένοι έχουν φροντίσει να λάβουν και δεύτερη υπηκοότητα, την βελγική στις περισσότερες περιπτώσεις.
Προς νέα σύνορα;
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ: Η πιο απροσδόκητη συνέπεια είναι ότι η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενμωση είναι πιθανόν να καταστήσει προβληματική τη σχέση της χώρας με ορισμένους γείτονές της. Είναι, για παράδειγμα, πιθανόν η Ισπανία να αποφασίσει να κλείσει τα σύνορά της με το Γιβραλτάρ, όπου ζουν 33.000 Βρετανοί.